De Franse wet over levenseinde toegepast op de situatie van Alain Cocq

Hoe kunnen we de klinische situatie van Alain Cocq kwalificeren, een 57-jarige Fransman die lijdt aan een uiterst zeldzame ongeneeslijke ziekte en die, bij gebrek aan euthanasie, zich van honger en dorst laat sterven ?

De patiënt lijdt aan een weesziekte gelijksoortig aan ischemie: de wanden van zijn bloedvaten kleven aan elkaar, waardoor de bloedstroom in de weefsels en organen stopt of onvoldoende is. Hij voedt zich met een maagslang en moet in bed blijven.

Ondersteund door Jean-Luc Romero, de voorzitter van de Vereniging voor het Recht om een Waardig Levenseinde (ADMD), heeft Alain Cocq besloten om van zijn dood een daad van militantie ten gunste van euthanasie te maken. "Ofwel geeft de regering een dokter toestemming om mij een krachtig barbituraat te geven om het allemaal in één keer te beëindigen. Of ik stop met al mijn behandelingen, voedsel en hydratatie en ik film mezelf tot het voorbij is", zei hij aan het dagblad 20 Minutes. De vraag is dus niet of de patiënt al dan niet recht heeft op diepe en voortdurende sedatie onder het Franse recht, zoals besproken in de media, aangezien de patiënt "bij bewustzijn wil blijven tot de laatste seconde".

Het is echter wel zo dat Alain Cocq zich volgens de wet heeft kunnen omringen met een medisch team om zijn voeding te stoppen. Inderdaad, de Franse wet is van mening dat kunstmatige voeding en hydratatie behandelingen zijn, die kunnen worden gestopt "wanneer ze nutteloos lijken, onevenredig of wanneer ze geen ander effect hebben dan het kunstmatig in stand houden van het leven". Bovendien kan op verzoek van de patiënt een continue sedatie tot de dood worden uitgevoerd wanneer de patiënt besluit om te stoppen met dergelijke "behandelingen" en deze stopzetting een korte-termijn vitale prognose in werking stelt, en ondraaglijk lijden veroorzaakt. Sinds de stopzetting van zijn sondevoeding en hydratatie afgelopen vrijdag, is de vitale prognose van Alain Cocq vanzelfsprekend "op korte termijn". Juridisch gezien was sedatie dus mogelijk tot aan zijn dood. Maandagavond gaf de patiënt echter toestemming om palliatieve zorg te ontvangen, omdat hij de pijn niet meer kon verdragen. Hij stemde ermee in om opnieuw gehydrateerd en gevoed te worden en zei dat hij "niet langer in staat was om dit gevecht te voeren".

Etische reflexie

Het gaat hier niet zozeer om de mogelijkheid tot sedatie, maar om de context waarin deze sedatie zou plaatsvinden: sedatie zou nooit mogen worden gebruikt om het lijden van een persoon die sterft van dorst en honger te verstoppen. Het ethische probleem ligt in de kwalificatie van elke kunstmatige voeding als een eenvoudige "behandeling" die kan worden gestopt zodra de patiënt het "disproportioneel" vindt. Deze stopzetting van de voeding, wanneer de ziekte van de patiënt hem (nog) niet tot het eindstadium heeft geleid en hij of zij nog voldoende fysieke kracht heeft, zal onvermijdelijk leiden tot ondraaglijk lijden als gevolg van uitdroging en ondervoeding. De dood zal snel volgen.

Deze situatie, waarvan de heftigheid niemand onverschillig laat, roept de vraag op naar de 'spiraal van autonomie' waarin de wet Claes-Léonetti is terechtgekomen en die van zichzelf leidt tot de legalisering van euthanasie. Wordt de functie van de palliatieve zorg niet aangetast door deze logica, die in dit geval de palliatieve zorg met dwang associeert met euthanasie door het weglaten van de zorg?

Tot slot, wat zijn de gevolgen van dit tragische geval voor andere patiënten met ongeneeslijke ziekten die niet aan het eind van hun leven zijn? Het gevaar, voor hen en voor de samenleving als geheel, zou zijn om zich beperken tot het dilemma tussen euthanasie en hongerdood. Palliatieve zorg biedt echter een derde weg: die van psychologische en spirituele begeleiding van de patiënt - niet alleen aan het einde van zijn leven - en de verlichting van fysieke pijn, zodat het leven - zelfs het lijdende leven - betekenis behoudt.